|
Bibrowicz, Franziska Wanda
* 3.06.1878, Grätz
Malerin. Textilkunst. Kunstpädagogin. Die ältere Schwester von Wanda Bibrowicz, Hedwig, heiratete den Bergbaudirektor Paweł Pajzderski und ging mit ihm nach China. Dort starb sie bei der
Geburt ihres dritten Kindes. Sie hinterließ in Polen zwei in Polen lebende Töchter – Lila Bratkowska und Sophia Pajderska. Die jüngere Schwester Helena zeigte eine künstlerische Begabung, studierte Zeichnen, stellte originelles Plüschspielzeug und
Kunstpuppen her. In Pillnitz lehrte sie Zeichnen. Den Großteil ihres Lebens verbrachte sie mit Wanda. Sie starb in Pillnitz. Der Bruder Wacław war Arzt für Neurologie in Kattowitz, seine Tochter Halszka wohnte in Krakau. Sie war 1911 die Gründerin der Schlesischen Werkstatt für Kunstweberei in Oberschreiberhau und 1919 die Mitbegründerin der Pillnitzer Werkstätten für Bildwirkerei. Der größte Teil ihres Werkes ist dem Jugendstil und dem Art Déco zuzuordnen. Die spätere Textilkünstlerin wurde als Tochter des wohlhabenden Brauerei- und Grundbesitzers Stanislaw Bibrowicz und seiner Ehefrau Maria Tadrzyńska geboren und zeigte schon als Kind künstlerische Begabung.
Grab von Wanda Bibrowicz auf dem Kirchfriedhof „Maria am Wasser“ in Dresden-Hosterwitz
Im Jahr 1896 trat sie in die Königliche Kunst- und Gewerbeschule in Breslau ein, um die Porträtmalerei zu erlernen. Dort zählte sie zu den ersten Schülerinnen des gerade an diese Schule berufenen Max Wislicenus, bevor sie im Jahr 1904 die technische Leitung der auf Initiative von Hans Poelzig, dem damaligen Direktor der Kunst- und Gewerbeschule, von Max Wislicenus neu eingerichteten Webwerkstatt übernahm. Die dazu nötigen Kenntnisse und Fertigkeiten erwarb sie unter anderem durch zusätzliche Studien in München und Berlin. Wanda Bibrowicz gab ihre Lehrtätigkeit an dieser Werkstatt für Textilkunst aus persönlichen Gründen im Jahr 1911 auf, zog nach Schreiberhau im Riesengebirge und machte sich dort mit einer Kunstweberei-Werkstätte selbstständig, in der sie bis 1919 tätig war. In jenem Jahr siedelte sie auf Betreiben von Hans Poelzig nach Dresden über und gründete mit Max Wislicenus im Neuen Schloss Pillnitz die „Werkstätten für Bildwirkerei Schloß Pillnitz“. Im Jahr 1931 übernahm sie die Leitung einer Webklasse an der Dresdner Akademie für Kunstgewerbe (spätere Staatliche Schule der Handwerksmeister). Nach dem Zweiten Weltkrieg geriet die Künstlerin in Vergessenheit und lebte die letzten Jahre in Armut. Um 1950 heiratete sie den sehr viel älteren, seit 1948 verwitweten Max Wislicenus, mit dem sie seit vielen Jahren eine enge Beziehung unterhielt. Wanda Bibrowicz starb im Jahr 1954 im Alter von 77 Jahren in Dresden und wurde auf dem alten Hosterwitzer Friedhof bei der alten Kirche Maria am Wasser beigesetzt. Einige Jahre später fand an ihrer Seite Max Wislicenus seine letzte Ruhestätte. Erste eigene Tapisserien, vornehmlich mit Tier- und Pflanzenmotiven, schuf die Künstlerin ab 1904/05. Vor allem widmete sie sich aber in ihrer ersten Schaffensphase der Breslauer Werkstatt, die – meist nach Entwürfen von Max Wislicenus – neben kleineren Werken auch grossformatige Auftragsarbeiten zur Ausschmückung der Repräsentationsräume öffentlicher Gebäude schuf. Unter Mitwirkung von Wanda Bibrowicz entstanden beispielsweise der um 1909 gewirkte, mehrteilige Wandbehang für das Standesamt des Rathauses von Löwenberg in Schlesien, von dem eine der Tapisserien verschollen ist, die beiden anderen sich noch in gutem Zustand vor Ort befinden, ferner die um 1910 entstandene Tapisserie für den Repräsentationsraum des Königlichen Regierungsgebäudes in Breslau (heute Nationalmuseum) In der Oberschreiberhauer Periode entstand 1914 die Bildwirkerei Der Heilige Franz von Assisi. Diese gelangte später in den Besitz des Kunstmäzens Albert Neisser und blieb in seiner Breslauer Villa als diese 1918 vom Schlesischen Kunsthandwerk- und Altertummuseum übernommen würde. Er wurde während des zweiten Weltkrieges zerstört. Von dem 1914 in Oberschreiberhau begonnenen und 1921 in Pillnitz vollendeten großen Zyklus mit insgesamt zwölf Tapisserien für den Sitzungssaal des Ratzeburger Kreishauses sind mindestens vier eigenhändig von Wanda Bibrowicz gewirkt worden
Schüler und Schülerinnen
Polnisch: Schlesische Künstlerinnen um 1900, (DOC) Ojciec, Stanisław Bibrowicz, był właścicielem, ostatniego w rękach polskich, browaru i posiadłości ziemskiej w Grodzisku Wielkopolskim. Matka, Maria Bibrowicz z Tadrzyńskich, pochodziła z polskiej szlachty. Wanda miała troje rodzeństwa, brata Wacława
( ur.1874, neurolog), siostrę Jadwigę (ur.1876) i młodszą od siebie Helenę również uzdolnioną artystycznie. Wszystkie dzieci otrzymały staranne wykształcenie. W 1896 r. zdała egzamin wstępny na studia w Królewskiej Szkole Sztuki i Rzemiosła Artystycznego i rozpoczęła studia w pracowni malarstwa portretowego, prowadzonej przez profesora
Maxa Wislicenusa. W 1898r. ukończyła kierunek
pedagogiczny, dający uprawnienia do nauczania rysunku. Studia kontynuowała nadal w pracowni malarstwa. W latach 1903-1916 dyrektorem Królewskiej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego był wybitnie uzdolniony architekt W tak sprzyjającym klimacie w 1904 r., została otworzona pracownia tkaniny artystycznej, którą od podstaw organizowała Wanda Bibrowicz, wówczas asystentka Maxa Wislicenusa. Jej wybitny talent i uzdolnienia organizatorskie pozwoliły na szybkie rozpoczęcie
pracy ze studentami według programu autorskiego. Wspólnie z Profesorem przyjęła założenie, że artysta jest tkaczem, a tkacz artystą. W pracowni Akademii były wykonywane tkaniny do wyposażenia reprezentacyjnych wnętrz, projektowanych przez zespół profesorów. Tkaniny do lwóweckiego ratusza i Królewskiego Budynku Rządowego we Wrocławiu zostały zrealizowane przez Wandę Bibrowicz. według projektów Maxa Wislicenusa. Jej własne projekty i realizacje miały charakterystyczny i konsekwentny styl, cechowało je płaszczyznowe traktowanie powierzchni poprzez odpowiednie zestawianie barwnych plam. Profesor Karl Schaefer pisał wówczas o niej ..." Panna Bibrowicz obok
zdolności rękodzielniczych była projektantką z dużym talentem. ...prace jej były nasycone kolorem. .. Jest Polką z urodzenia, obdarzona lekkością i temperamentem potrzebnym w pracy twórczej." W 1911 roku, zrezygnowała z pracy w Akademii, pomimo odnoszonych sukcesów artystycznych i zawodowych. Wyprowadziła się do Szklarskiej Poręby, aby tam otworzyć nowoczesny warsztat tkacki z galerią wystawienniczą, który nazywano Śląskim Warsztatem Tkactwa
Artystycznego. Obiekt był zlokalizowany przy obecnej ulicy Jedności Narodowej. Carl Hauptmann, literat (brat noblisty Gerhart Haptmann) był entuzjastą dzieł Wandy Bibrowicz, często odwiedzał jej pracownię i tam czerpał inspirację do swej poezji. W pamiętnikach zostawił wspomnienie:"W jej gobeliny zapatrzeć się można tak jak zapatrzeć się można w głębię fresków". Trzydzieści lat później w 1953 r. prezydent powiatu razeburskiego przysłał artystce podziękowanie za trud włożony w wykonanie dzieł, wpisanych do bezcennych zabytków Ratzeburga. Po pierwszej wojnie światowej w Saksonii zaczął się dynamiczny rozwój przemysłu tekstylnego, zaobserwowano także zainteresowanie tkactwem artystycznym. W 1931 r. jako wybitna artystka i uznana rękodzielniczka została powołana na stanowisko kierownicze w Pracowni tkackiej w Państwowej Szkole Mistrzów Rzemiosła Artystycznego w Dreźnie. Wprowadziła tam naukę projektowania tkaniny użytkowej, w oparciu o
dominujący wówczas styl Art. Deco. Była ulubionym profesorem, potrafiła inspirować studentów i wskazywać im źródła poszukiwań dla ich twórczości. Na początku II wojny światowej miała przeszło sześćdziesiąt lat, jednak nie ustawała w swej pasji, wewnętrzne zdyscyplinowana z determinacją tworzyła nadal, aż do kapitulacji Niemiec (1945r.). Z tego okresu znane są prace pod tytułami: "Liczyrzepa", nawiązujący do śląskich wspomnień z pogodnego okresu życia, "Powrót", "Śpiewający las", "Gazele", "Sokoły", "Dobry pasterz", "Gloria muzyki", "Owce" i "Sowy we mgle". Wraz zakończeniem wojny, prężnie działający warsztat tkacki w Pillnitz przestał istnieć. Władze Niemieckiej Republiki Demokratycznej nie interesowały się wznowieniem pracy w słynnych warsztatach, ani dorobkiem twórczym artystów. Okres powojenny przyniósł rozgoryczenie i rozczarowanie. Wanda czuła się samotna, bowiem wojna sporządziła spustoszenie, rozdzieliła rodziny i wielu przyjaciół. Pomimo przygnębienia i podeszłego wieku podjęła ponownie pracę twórczą i w wieku siedemdziesięciu lat wykonała gobelin pt. "Boże Narodzenie", prawdopodobnie było to jej ostatnie dzieło. W 1949 r. (po śmierci Else Wislicenus – 1948 r.) Wanda i Max, zawarli związek małżeński. Okres ich małżeństwa trwał zaledwie pięć lat, czas ten poświęcili na porządkowanie i konserwowanie uratowanych dzieł po zawierusze II-giej wojny światowej. Zmarła 3 lipca 1954r. w Pilnitz w obecności swojego męża Maxa Wislicenusa. Została pochowana w Hosterwitz koło Drezna. Wanda Bibrowicz – Wislicenus swój dorobek artystyczny z okresu Drezdeńskiego przekazała państwu niemieckiemu, jako pamiątkę po warsztatach tkackich w Zamku w Pillnitz. Prace jej znajdują się w zbiorach muzealnych Zamku Pillnitz, w Muzeum-Chemnitz, w
zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, we Wrocławiu, w Centralnym Muzeum Włókiennictwa w Łodzi i w Muzeum Okręgowym w Jeleniej Górze. Bibliografia:
Ewa Maria Poradowska-Werszler Fotografie
Gobeliny
|
